Anne babanın çocuğa karşı tutum ve davranışları çocuğun kişiliğini biçimlendiren, gelişimini etkileyen bir faktördür. Çocuk, anne babasını gözlemler, onları model alır ve taklit eder. Anne baba tutumları, anne babanın çocukları ile iletişim kurarken gösterdikleri değerler, düşünceler ve davranışlardır.
Anne baba tutumları; demokratik anne baba tutumu, otoriter anne baba tutumu, aşırı hoşgörülü anne baba tutumu, tutarsız tutum, mükemmeliyetçi anne baba tutumu, aşırı koruyucu anne baba tutumu ve demokratik anne baba tutumu olarak ayrılmaktadır.
Otoriter anne – baba tutumuna sahip aile ortamında, çocuğun duygu ve düşüncelerine önem verilmez. Nedeni bilinmeyen katı kurallar vardır, çocuğun bu kurallara uyması beklenir uymadığında ise cezalandırılır. Azarlama, bağırma, korkutma, ayıplama en sık görülen cezalardır. Çocuk sürekli kontrol altındadır ve anne babadan çekinir. Ailede ilişkiler gergindir. Otoriter anne babaya sahip çocuklarda kendine güvensizlik, çekingenlik, pasif kişilik yapısı ve anne babalarının kendilerini sevmediklerine dair inançlar gelişebilir ya da çocuklar çevrelerine karşı saldırgan başkalarına zarar veren bireyler olabilirler.
Aşırı hoşgörülü tutuma sahip anne babalar, çocuklarına sınırsız haklar tanıyıp, ihmale varan hatalı davranışlarını da hoşgörü ile karşılarlar. Hayatlarında sınırları öğrenemeyen çocuklar, benmerkezci olurlar, herkesin kendisi için var olduğu inancı geliştirebilirler ve gelecekte hatalarının sorumluluğunu alma konusunda yetersizlik gösterebilirler.
Tutarsız tutuma sahip anne babalar, bir davranışı bir gün hoşgörü ile karşılarken bir gün o davranışı cezalandırırlar. Ailelerin, çocuğun davranışına karşı dengeli, tutarlı ve kararlı bir tutum içinde olmamaları çocukların davranışlarında da tutarsızlık yaratmaktadır.
Mükemmeliyetçi tutuma sahip anne- babalar, çocukların hayatlarında her alanda başarılı olmalarını beklerler. Beklentiler çocukların kapasitesinin üzerindedir. Çocuğun başarılarından tatmin olmamak, daha iyi performans beklentisi içerisinde olmak çocuğun kendi yeteneklerini ortaya koymasını engellemektedir. Hata ve yanlış yapma korkusunu sürekli yaşayan birey olmasına sebep olur.
Aşırı koruyucu tutuma sahip anne-babalar, çocuğun davranışlarına, ilişkilerine dair konularda çocuk adına karar verir böylece bağımsız davranmasını ve kendine güven duymasını engellemektedirler. Bu tutum ile yetişen çocuklar, başkalarına bağımlı, dıştan denetime ihtiyaç duyan bireyler olurlar.
Demokratik anne- baba tutumuna sahip aile ortamında, çocuğun varlığına ve isteklerine saygı duyulur, sabırlı bir şekilde çocuklar dinlenmektedir. Aile içerisinde belli kurallar vardır bu kuralların amacı sorumluluk duygusunu kazandırmaktır. Aile, çocuğun karşılaştığı farklı durumlarda yol gösterir rehberlik eder, duygularına saygı duyar. Anne baba çocuğun bağımsızlığını kazanması için destekler. Demokratik aile ortamında yetişen çocukların kendine güvenen, iç kontrole sahip, kişiler arası etkili iletişim kurabilen bir birey olarak yetiştiği görülmektedir.
Her anne baba kendi tutumunun dengeli, kararlı ve olumlu olmasını ister. Fakat ebeveynlerin tutumlarının farkında olmaları önemlidir. Siz anne babaları rol model alan çocukların gelişimini etkileyen tutumlarınızın farkında olmak, sağlıklı ilişkiler kurabilen mutlu çocuklar olmalarına katkı sağlayacaktır.
Psikolog Zeynep KARACA