Geçtiğimiz günlerde Eğitimpedia, Ulusal Sağlık Enstitülerinin çocukların teknoloji kullanımı üzerine yaptığı en uzun süreli araştırmanın sonuçlarını açıkladı. Bu sonuçlara göre, her ne kadar az bir süre olduğunu düşünsek de, ekran başında iki saat geçiren çocuklar bile bundan olumsuz etkileniyor. Aynayı dönüp kendimize tuttuğumuzda fark ediyoruzdur; sosyal medya, haber okuma, video izleme, müzik dinleme veya mesajlaşma için dürüst olalım biz yetişkinler de epey vakit harcıyoruz.
Çocuklar artık bebekliklerinde bile bir telefonun şifresini girmeyi, dokunmatik ekranda bir şeyler yapmayı biliyorlar. Çok uzağa değil yakın geçmişimize baktığımızda sofraya oturulduğunda herkes birbiriyle sohbet eder, televizyon seyrediliyor olsa bile aynı filme tüm ev halkı bakar ve ortak bir paydada buluşurdu. Şimdi ise herkes cep telefonu veya tabletle bireysel olarak ilgileniyor ve maalesef ki paylaşımlar da gitgide azalıyor. “Çocuklarımız bizim zamanımızdaki gibi sokağa çıkamıyor, komşunun çocuğuyla oynayamıyor ki!” dediğinizi duyar gibiyim. Haklısınız.
Ancak, tam da bu sebepten ötürü ekran süresini daha da azaltmamız gerektiğine inanıyorum. Çocuklar okul dışında hiçbir yerde sosyalleşemez oldular ve ne yazık ki sosyal-duygusal gelişimleri diğer gelişim alanlarını geriden takip edebiliyor. Onun yerine ailecek sohbet etmek, kitap okumak, araştırma yapmak, evde bazı şeyleri beraber tamir etmek, ailecek yemek yapmak, puzzle gibi kutu oyunları oynamak, gibi farklı aktivitelerle akşamınızı renklendirebilirsiniz. Çocuğunuz ekran başında geçirdiği süreden daha çok eğlendiği aktiviteleri keşfettiğinde, kendi isteğiyle ekrandan uzak duracaktır. Bu noktada “saat” kavramından çok, “iki bölüm çizgi film” gibi bir sınırlama çocuğunuzun tableti elinden ne zaman bırakacağını bilmesine fayda sağlar. Eğer izlediği ya da oynadığı şeyin en heyecanlı yerinde onu böler ve “zamanın doldu” derseniz, huysuzluk çıkarması kaçınılmazdır.
Çocukların yaş düzeylerine göre ekran süreleri elbette farklılık gösteriyor. Uzmanlara göre 2 yaşına kadar çocukların televizyon ve tabletle hiç karşılaşmamaları en doğrusu. Ancak, kabul edelim ki, bu pek de uygulanabilir bir program değil. Çocukların da rahatlamaya, gevşemeye ve eğlenmeye hakları var. Tamamen yasaklamak, asla bir çözüm değildir. Önemli olan, ekran başında geçen sürenin diğer aktivitelerin önüne geçmemesidir. İdealde, hafta sonları iki saati aşmamalı, hafta içlerinde ise mümkünse yarım saati aşmamalıdır.
Peki, televizyonun, tabletin ve telefonun olumsuz etkileri neler?
Sosyal beceriler
Teknoloji kullanımıyla birlikte çocuk daha fazla bireysel zaman geçiriyor ve sosyalleşme sürecinde geri kalabiliyor. Çocuklar ne kadar sosyal ortamlarda bulunurlarsa, bu becerilerini geliştirmeleri de o kadar kolay olur. Buna ek olarak, izlediği filmlerin ve videoların şiddet içerikli olması o davranışları taklit etmesine neden olacaktır.
Hareketsizlikten doğan sağlık problemleri
Çok uzun süre hareketsiz bir şekilde ekran başında oturmak, elbette çocukların sağlığını olumsuz etkiliyor. Dolayısıyla da çocuklar obezite veya göz tembelliği gibi sağlık sorunları yaşayabiliyorlar.
Güvenli değil
İnternet, özellikle de online oynanan oyunlar, veya basit bir Google-Youtube aramasında çocukların karşısına çıkabilecek içeriklerden ötürü güvenli bir ortam değildir.
Uyku kalitesi
Daha önceki yazılarımda da belirttiğim üzere, ekran başında geçen süre her ne kadar inaktif görünse de, beyni çok uyaran bir süreçtir. Özellikle beynin görsel ve işitsel uyaranlar karşısında bir nevi “fazla uyarılma” yaşadığını söyleyebiliriz. Bu uyaranlar karşısında beyin uyku anına geçmekte zorlanır ve çocuğu agresifleştirir.
Dikkat toplamada güçlük
Dikkat süresinin zaten az olduğu bu yaş gruplarında maalesef ki yine ekran süresinin olumsuz etkisini görüyoruz. Çocuklar başka etkinlikleri yaparken dikkatlerini vermekte güçlük yaşıyorlar.
Bütün bunlara ek olarak şunu belirtmek isterim ki, teknoloji çocuğun gelişimini yalnızca olumsuz olarak etkilemez. Tabii ki, araştırma ve merak gibi eğitici nedenlerle kullanıldığında ve kullanım süresi mümkün olabildiğince az olduğunda çocuğun gelişimini destekleyebilir.
Uzm. Psk. Bahar Gençtürk