4. Sınıftan itibaren çocuklarda, hatta daha önceki yaşlarda da olabiliyor, toplumsal farkındalık gelişmeye başlıyor. Yani artık davranışlarının bir yeri ve zamanı olması gerektiğini çocuklar iyi biliyor. Hatta dediğim gibi bu öğrenmenin okul öncesinden itibaren gerçekleşmesi gerektiğini savunan uzmanlar da var. Fakat bu giderek zorlaşıyor. Peki nedir toplumsal kurallara ve ahlaka göre yaşamayı zorlaştıran etmenler?
Bence birincisi, çocuklar bu konuda anne babayı örnek alıyor. Yani, model alma ile onları gözlemliyor ve eğer anne ve babanın diğer insanlarla kurduğu ilişkilerde toplumsal kurallarda eksiklikleri varsa, bunu direk kendi davranışlarıyla özdeşleştiriyorlar. Babası ya da annesi yere çöp atıyorsa ya da araba kullanırken yayalara yol vermeyip yayaları yağmurlu havada ıslatıyorsa bu çocuklarda mutlaka bunları doğru olarak kabul ediyor. Bunları okula da taşıyabiliyor. Çünkü oradaki model aldığı şey sadece yayalara yol vermemek değil. Diğer insanlara saygı duymamak olarak beyninde kodlayabiliyor. Okulda öğrendiği ile anne babasının yaptığı çelişen öğrenciler olabiliyor. Bütün bunlar nedeniyle önce kendi davranışlarımıza dikkat etmeliyiz ki çocuklarımızdan doğru davranmalarını bekleyelim.
İkincisi, internet kullanımın fazla olduğu ve bu kullanımın anne baba tarafından denetlenmediği ailelerde çocuklar sosyal ilişkilerini olumsuz bir noktaya getirebiliyorlar. Çünkü maalesef izledikleri videolar onlar için çok önemli. Anne baba ne kadar uyarsa da internet kullanımı kontrol edilmediği sürece, bu uyarıların da bir önemi kalmayabiliyor. Arkadaşına küfretmeyi şaka olarak değerlendiren çocuklar bunu internetten öğrendiklerini söylüyorlar. Çocuklarımıza interneti yasaklamayalım ama bu bizim denetimimizde olsun. Mutlaka sizin hangi sitelere girdiğini kontrol edebileceğinizi bilsin. Bunun ona güvenmekle alakası olmadığını, internetin çok sakıncalı şeylerle dolu olduğunu onlara açıklayabilirsiniz. Sizi anlayışla karşılayacaklardır.
Üçüncüsü, arkadaşlarından gördükleri olumsuz davranışları eğlenceli zannederek model alabiliyorlar. Bu konuda bizler okullarda sürekli gözlem halindeyiz ve gerektiği durumlarda müdahalede bulunuyoruz. Fakat ev de sizlerde çocuklarınızla akşamları, her akşam olmasa da, arkadaşları ile ilgili konuşmalısınız. Arkadaşlarını tanımalısınız. Mutlaka onların yanlış davranışlarından bahsedecektir. Bu konuda çocuklarınızı yönlendirmelisiniz.
Bütün bunların içinde en önemlisi, çocuğun ilk karşılaştığı topluluğu aile olarak görüyoruz ve eğer ailede saygı, sevgi, fedakarlık gibi kavramlar da eksiklikler varsa, o çocuğun da arkadaşına ve öğretmenine bu kavramlara uyarak davranmasını çok fazla bekleyemiyoruz. Bu alt yapıyı aileden alan çocuklar tabi ki hata yapabilir fakat uyarıldıklarında mutlaka hatalarını anlayacaklardır. Fakat bir çocuk bu konuda olumsuz davranışlarına devam ediyorsa mutlaka ailedeki tutumların düzenlenmesi gerekir. Biraz farkındalık yaratmak açısından bu yazıyı okuyup akşam ailecek bu konuda bir yarım saat sohbet edebilirsiniz. Unutmayın, her olumsuzluğu olumluya çevirmek için her zaman ilk şart dürüst bir şekilde paylaşımda bulunmaktır.
Aile Danışmanı – Psikolog Aykut ÖZTÜRK